ತದ್ಧಿತಾಂತಗಳು
ತದ್ಧಿತಾಂತ ಎಂದರೇನು?
ತದ್ಧಿತಾಂತಗಳು (ತದ್ಧಿತ + ಅಂತ)
ನಾಮಪದಗಳ ಮೇಲೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಗಾರ, ಕಾರ, ಇಗ, ಆಡಿಗ, ವಂತ, ವಳ, ಇಕ, ಆಳಿ-ಇತ್ಯಾದಿ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಸೇರಿ ಆಗುವ ಶಬ್ದವನ್ನ್ನು ‘ತದ್ಧಿತಾಂತ’ ಎನ್ನುವರು.
ಉದಾ: ಕನ್ನಡವನ್ನು ತಿಳಿದವನು ಬಂದನು.
ಈ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಕನ್ನಡವನ್ನು ಎಂಬ ಪದದ ಮುಂದೆ ಬಲ್ಲವನು ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಇಗ ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಕನ್ನಡಿಗ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು. ಅಂದರೆ ಕನ್ನಡವನ್ನು + (ತಿಳಿದವನು) + ಇಗ = ಕನ್ನಡಿಗ ಎಂಬ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪದರಚನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಪ್ರಕೃತಿ ಪದಕ್ಕೆ ಎರಡು ಪ್ರತ್ಯಯವನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಕ್ರಮವಿಲ್ಲ.
ಹಾಗಾಗಿ ಕನ್ನಡ ಎಂಬ ಪ್ರಕೃತಿ ಪದದ ಜೊತೆಗೆ ಇದ್ದ ಅನ್ನು ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯವನ್ನು ತೆಗೆದು ಇಗ ಎಂಬ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಕನ್ನಡಿಗ ಎಂಬ ತದ್ಧಿತಾಂತ ಪದರಚನೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದು.
ಈ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಸೇರುವಾಗ ಮಧ್ಯದ ವಿಭಕ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯಯವು ಲೋಪವಾಗುವುದು.
ತದ್ಧಿತಾಂತ & ಕೃದಂತದ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ
- ಕೃದಂತವು ಕ್ರಿಯಾಪಕೃತಿಯಿಂದ ರಚನೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಅದು ಎಂದಿಗೂ ಪೂರ್ಣ ಕ್ರಿಯಾಪದವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
- ತದ್ಧಿತಾಂತವು ನಾಮಪಕೃತಿಯಿಂದ ರಚನೆಯಾಗುತ್ತದೆ
- ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಇರುವಂತಹ ಭಾವವೇ ತದ್ಧಿತಾಂತ ಭಾವನಾಮ.
- ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೆ ಬಂದು ಹೀಗೆ ಹೋಗುವ ಭಾವವೇ ಕೃದಂತ ಭಾವನಾಮ.
ಪ್ರಾತಿಪದಿಕದ (ನಾಮಪ್ರಕೃತಿ) ಮೇಲೆ ವಿಭಕ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯಯವು ಸೇರಿ ನಾಮಪದವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ನಾಮಪದದ ಮೇಲೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಬರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ತದ್ಧಿತವೆಂದು ಹೆಸರು. ಈ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವುದರಿಂದ ಇವುಗಳಿಗೆ ತದ್ಧಿತಾಂತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ತದ್ಧಿತಾಂತ ಪ್ರತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುವುದು.
ಉದಾ:
ಹಣವಂತ – ಹಣವಂತೆ
ಹೂವಾಡಿಗ – ಹೂವಾಡಗಿತ್ತಿ
ಅರಸ – ಅರಸಿ
ಯಜಮಾನ – ಯಜಮಾನಿ
ಒಕ್ಕಲಿಗ – ಒಕ್ಕಲತಿ
ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳಲ್ಲಿ 3 ವಿಧಗಳು
(1) ತದ್ಧಿತಾಂತ ನಾಮ
(2) ತದ್ಧಿತಾಂತ ಭಾವನಾಮ
(3) ತದ್ಧಿತಾಂತಾವ್ಯಯ
(1) ತದ್ಧಿತಾಂತ ನಾಮ:
ನಾಮ ಪ್ರಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಬೇರೆಬೇರೆ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ~ಇಗ, ~ಇಕ, ~ಆಡಿಗ, ~ಕಾರ, ~ಕೋರ, ~ಗಾರ, ~ವಂತ, ~ವಾಳ, ~ವಳ, ~ಆಳಿ, ~ಗುಳಿ, ~ಆರ, ~ಅನೆಯ ಮೊದಲಾದ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಸೇರಿ ಆಗುವ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ‘ತದ್ಧಿತಾಂತನಾಮ’ ಎನ್ನುವರು.
| ತದ್ಧಿತಾಂತ ನಾಮ | |||
| ಅರ್ಥ | ನಾಮಪ್ರಕೃತಿ | ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯ | ತದ್ಧಿತಾಂತ ನಾಮ |
|---|---|---|---|
| ಕನ್ನಡವನ್ನು ತಿಳಿದವನು | ಕನ್ನಡ | ಇಗ | ಕನ್ನಡಿಗ |
| ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಾಣುವವನು | ಚೆನ್ನ | ಇಗ | ಚೆನ್ನಿಗ |
| ಕೇಡನ್ನು ಮಾಡುವವನು | ಕೇಡು | ಇಗ | ಕೇಡಿಗ |
| ಗಾಣವನ್ನು ಆಡಿಸುವವನು | ಗಾಣ | ಇಗ | ಗಾಣಿಗ |
| ಲೇಕ್ಕವನ್ನು ಮಾಡುವವನು | ಲೆಕ್ಕ | ಇಗ | ಲೆಕ್ಕಿಗ |
| ಗಂಧವನ್ನು ಮಾರುವವನು | ಗಂಧ | ಇಗ | ಗಂಧಿಗ |
| ನಾವೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವವನು ನಾವಿಕ | ನಾವೆ | ಇಕ | ನಾವಿಕ |
| ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ಪ್ರಮಾಣ | ಇಕ | ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ |
| ಹೂವನ್ನು ಮಾರುವವನು | ಹೂವು | ಆಡಿಗ | ಹೂವಾಡಿಗ |
| ಹಾವನ್ನು ಆಡಿಸುವವನು | ಹಾವು | ಆಡಿಗ | ಹಾವಾಡಿಗ |
| ಕೈದನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವವನು | ಕೈದು | ಕಾರ | ಕೈದುಕಾರ |
| ಕೋಲನ್ನು ಹಿಡಿಯುವವನು | ಕೋಲು | ಕಾರ | ಕೋಲುಕಾರ |
| ಓಲೆಯನ್ನು ತರುವವನು | ಓಲೆ | ಕಾರ | ಓಲೆಕಾರ |
| ಬಳೆಯನ್ನು ಮಾರುವವನು | ಬಳೆ | ಗಾರ | ಬಳೆಗಾರ |
| ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಡುವವನು | ಬೇಟೆ | ಗಾರ | ಬೇಟೆಗಾರ |
| ಛಲವನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ಛಲ | ಗಾರ | ಛಲಗಾರ |
| ಮೋಸವನ್ನು ಮಾಡುವವನು | ಮೋಸ | ಗಾರ | ಮೋಸಗಾರ |
| ಕೊಲೆಯನ್ನು ಮಾಡುವವನು | ಕೊಲೆ | ಗಾರ | ಕೊಲೆಗಾರ |
| ಸಾಲವನ್ನು ಪಡೆದವನು | ಸಾಲ | ಗಾರ | ಸಾಲಗಾರ |
| ಪಾಲನ್ನು ಮಾಡುವವನು | ಪಾಲು | ಗಾರ | ಪಾಲುಗಾರ |
| ಮಾತನ್ನು ಆಡುವವನು | ಮಾತು | ಗಾರ | ಮಾತುಗಾರ |
| ಬುದ್ಧಿಯನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ಬುದ್ಧಿ | ವಂತ | ಬುದ್ಧಿವಂತ |
| ಹಣವನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ಹಣ | ವಂತ | ಹಣವಂತ |
| ಧನವನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ಧನ | ವಂತ | ಧನವಂತ |
| ಸಿರಿಯನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ಸಿರಿ | ವಂತ | ಸಿರಿವಂತ |
| ಗುಣವನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ಗುಣ | ವಂತ | ಗುಣವಂತ |
| ರೂಪವನ್ನು ಉಳ್ಳವನು | ರೂಪ | ವಂತ | ರೂಪವಂತ |
| ಕರಿಯ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಉಳ್ಳುವನು | ಕರಿ | ಇಕ | ಕರಿಕ |
| ಬಿಳಿಯ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಉಳ್ಳುವನು | ಬಿಳಿ | ಇಕ | ಬಿಳಿಕ |
| ಮಡಿಯನ್ನು ಮಾಡುವವನು | ಮಡಿ | ವಳ | ಮಡಿವಳ |
| ಸಜ್ಜೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವವನು | ಸಜ್ಜೆ | ವಳ | ಸಜ್ಜೆವಳ |
| ಓದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಚರಿಸುವವನು | ಓದು | ಆಳಿ | ಓದಾಳಿ |
| ಜೂಜನ್ನು ಆಡುವವನು | ಜೂಜು | ಆಳಿ | ಜೂದಾಳಿ |
| ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನ್ನು ಆಡುವವನು | ವಾಚ | ಆಳಿ | ವಾಚಾಳಿ |
| ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನ್ನು ಆಡುವವನು | ಮಾತು | ಆಳಿ | ಮಾತಾಳಿ |
| ಲಂಚವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವನು | ಲಂಚ | ಗುಳಿ | ಲಂಚಗುಳಿ |
| ಕಬ್ಬಿಣದ ಕೆಲಸಮಾಡುವವನು | ಕಮ್ಮ | ಆರ | ಕಮ್ಮಾರ |
| ಕುಂಭವನ್ನು ಮಾಡುವವನು | ಕುಂಭ | ಆರ | ಕುಂಬಾರ |
| ಒಂದು ಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳದ್ದು | ಒಂದು | ಅನೆಯ | ಒಂದನೆಯ |
| ಎರಡು ಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳದ್ದು | ಎರಡು | ಅನೆಯ | ಎರಡನೆಯ |
| ಚಾಡಿಯನ್ನು ಹೇಳುವವನು | ಚಾಡಿ | ಕೋರ | ಚಾಡಿಕೋರ |
| ಲಂಚವನ್ನು ಪಡೆಯುವವನು | ಲಂಚ | ಕೋರ | ಲಂಚಕೋರ |
ಪ್ರಾತಿಪದಿಕದ (ನಾಮಪ್ರಕೃತಿ) ಮೇಲೆ ವಿಭಕ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯಯವು ಸೇರಿ ನಾಮಪದವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ನಾಮಪದದ ಮೇಲೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಬರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ತದ್ಧಿತವೆಂದು ಹೆಸರು. ಈ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವುದರಿಂದ ಇವುಗಳಿಗೆ ತದ್ಧಿತಾಂತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಬರುವ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಇತಿ, ಇತ್ತಿ, ಗಿತ್ತಿ, ತಿ, ಇ, ಎ ಇತ್ಯಾದಿ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ನಾಮಪದದ ಜೊತೆಗೆ ಸೇರಿದಾಗ ತದ್ಧಿತಾಂತಗಳು.
| ಪುಲ್ಲಿಂಗ ರೂಪ | ಸ್ತ್ರೀವಾಚಕ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯ | ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ರೂಪ |
|---|---|---|
| ಬೀಗ | ಇತಿ | ಬೀಗತಿ |
| ಬ್ರಾಹ್ಮಣ | ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿತಿ | |
| ಒಕ್ಕಲಿಗ | ಇತ್ತಿ | ಒಕ್ಕಲಗಿತ್ತಿ |
| ಹೂವಾಡಿಗ | ಹೂವಾಡಗಿತ್ತಿ | |
| ಅಗಸ | ಗಿತ್ತಿ | ಅಗಸಗಿತ್ತಿ |
| ಅರಸ | ಇ | ಅರಸಿ |
| ಅಣುಗ (ಮಗ, ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರ) | ಅಣುಗಿ (ಮಗಳು) | |
| ಗೊಲ್ಲ | ತಿ | ಗೊಲ್ಲತಿ |
| ಒಡೆಯ | ಒಡತಿ | |
| ಕನ್ನಡಿಗ | ಕನ್ನಡತಿ | |
| ಜಾಣ | ಎ | ಜಾಣೆ |
| ಕಳ್ಳ | ಕಳ್ಳೆ | |
| ಹಣವಂತ | ಹಣವಂತೆ | |
| ಮೋಸಗಾರ | ಆರ್ತಿ | ಮೋಸಗಾರ್ತಿ |
| ಮಾತುಗಾರ | ಮಾತುಗಾರ್ತಿ | |
| ಬೇಟೆಗಾರ | ಬೇಟೆಗಾರ್ತಿ |
(2) ತದ್ಧಿತಾಂತ ಭಾವನಾಮಗಳು:
ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಯಾಗುವ ನಾಮ ಪ್ರಕೃತಿಗಳ ಮುಂದೆ ಭಾವಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ~ತನ, ~ಇಕೆ, ~ಉ, ~ಪು, ~ಮೆ, ಮೊದಲಾದ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಸೇರಿ ಆಗುವ ಪದಗಳನ್ನು ‘ತದ್ಧಿತಾಂತ ಭಾವನಾಮ’ ಎನ್ನುವರು.
| ಪ್ರತ್ಯಯ | ನಾಮಪದ | ಭಾವಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಯ | ತದ್ಧಿತಾಂತ ಭಾವನಾಮ |
|---|---|---|---|
| ತನ | ದೊಡ್ಡವನ (ಭಾವ) | – ತನ | ದೊಡ್ಡತನ ಇದೆ ರೀತಿ ಜಾಣತನ, ಚಿಕ್ಕತನ, ಹಿರಿತನ, ಕಿರಿತನ, ಕೆಟ್ಟತನ |
| ಇಕೆ | ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ (ಭಾವ) | – ಇಕೆ | ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಕೆ ಇದೆ ರೀತಿ ಚೆಲುವಿಕೆ |
| ಉ | ಕಿವುಡನ (ಭಾವ) | – ಉ | ಕಿವುಡು ಇದೆ ರೀತಿ ಕುಳ್ಳು, ಕುರುಡು, ಕುಂಟು, ತೊದಲು, |
| ಪು | ಬಿಳಿದರ (ಭಾವ) | – ಪು | ಬಿಳುಪು, ಕಪ್ಪು, ಇಂಪು, ತಂಪು, ಕಂಪು, ಕೆಂಪು, ನುಣುಪು, ಹೊಳಪು |
| ಮೆ | ಜಾಣನ (ಭಾವ) | – ಮೆ | ಜಾಣ್ಮೆ ಇದೆ ರೀತಿ ಹಿರಿಮೆ, ಕಿರಿಮೆ |
| ಪಿರಿದರ (ಭಾವ) | – | ಪೆರ್ಮೆ (ಹಿರಿಮೆ, ಗರ್ವ) |
(3) ತದ್ಧಿತಾಂತ ಅವ್ಯಯಗಳು:
ನಾಮ ಪ್ರಕೃತಿಗಳಿಗೆ ~ಅಂತೆ, ~ವೊಲ್, ~ವೊಲು, ~ವೋಲ್, ~ವೋಲು, ~ತನಕ, ~ವರೆಗೆ, ~ಮಟ್ಟಿಗೆ, ~ಓಸ್ಕರ, ~ಇಂತ, ~ಆಗಿ, ~ಓಸುಗ, ಮೊದಲಾದ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಸೇರಿ ಆಗುವ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ‘ತದ್ಧಿತಾಂತ ಅವ್ಯಯಗಳು’ ಎನ್ನುವರು.
| ಅಂತೆ | ಶಿವನಂತೆ, ಸೂರ್ಯನಂತೆ, ಅವನಂತೆ, ಇವನಂತೆ, ಸೀತೆಯಂತೆ |
| ವೊಲ್ | ಶಿವನವೊಲ್‌, ಸೂರ್ಯನವೊಲ್‌ |
| ತನಕ | ಮನೆತನಕ, ಅಲ್ಲಿತನಕ, ಕಡೆತನಕ, ದಾರಿತನಕ, |
| ವರೆಗೆ | ಮನೆವರೆಗೆ, ಕೊನೆವರೆಗೆ, ಅಲ್ಲಿವರೆಗೆ, ಶಾಲೆವರೆಗೆ |
| ಮಟ್ಟಿಗೆ | ನನ್ನಮಟ್ಟಿಗೆ, ಅವರಮಟ್ಟಿಗೆ, ಇವರಮಟ್ಟಿಗೆ |
| ಓಸ್ಕರ | ನನಗೋಸ್ಕರ, ನೀನಗೋಸ್ಕರ, ನಾಯಿಗೋಸ್ಕರ |
| ಇಂತ | ಇವರಿಗಿಂತ, ಅವರಿಗಿಂತ, ಅವಳಿಗಿಂತ, ಅದಕ್ಕಿಂತ |
| ಆಗಿ | ನಿನಗಾಗಿ, ನನಗಾಗಿ, ಅವರಿಗಾಗಿ, ಎಲ್ಲರಿಗಾಗಿ |
| ಸಲುವಾಗಿ | ನಿನ್ನ ಸಲುವಾಗಿ, ಮನೆಯ ಸಲುವಾಗಿ |
